Farinelli (1994)

Ένα πυκνό πέπλο μυστηρίου φαίνεται να καλύπτει τη ζωή των καστράτων. Οι τραυματισμένοι, ακρωτηριασμένοι σωματικά και ψυχικά αυτοί άνθρωποι, δεν είχαν καμιά επιθυμία ν' αποκαλύψουν τα συναισθήματά τους, τις σκέψεις τους, τα προβλήματά τους, έτσι απέφυγαν να αφήσουν κάποια προσωπική μαρτυρία. Το φαινόμενο των καστράτων το συναντάμε στην Ιταλία κατά τον 18 αιώνα, με κέντρο τη Νάπολη όπου οι Βουρβόνοι την είχαν καταστήσει μητρόπολη της όπερας. Με τις ευλογίες της καθολικής εκκλησίας, εκατοντάδες παιδιά υπέστησαν ακρωτηριασμό των γεννητικών τους αδένων με σκοπό να κρατήσουν την παιδική τους φωνή για να τραγουδούν κυρίως εκκλησιαστική μουσική. Τούτη η θυσία της σωματικής ακεραιότητας των παιδιών στο βωμό του Bel Canto γινόταν συνήθως με τη σύμφωνη γνώμη των γονιών τους, αφού οι εκκλησιαστικοί κύκλοι τούς έταζαν ένα λαμπρό μέλλον γι' αυτά.

Η μοίρα των καστράτων, όπως μπορεί να φανταστεί κανείς, ήταν ιδιαίτερα σκληρή. Ελάχιστοι από αυτούς κατάφερναν να κάνουν καριέρα στο λυρικό θέατρο, ενώ οι περισσότεροι κατέληγαν υπηρέτες στις αυλές των ευγενών ή ακόμη και σε οίκους ανοχής. Ο κόσμος ποτέ δεν έπαψε να τους αντιμετωπίζει σαν λειψούς ανθρώπους και αυτοί το μόνο που είχαν να αντιπαραθέσουν ήταν η φωνή τους. Μετά τη Γαλλική Επανάσταση, η αποδοκιμασία των ευνούχων αοιδών μεγάλωσε αφού οι άνθρωποι αυτοί συμβόλιζαν – αν και άδικα – λόγω της σωματικής τους «ανωμαλίας» μια παλιά διεφθαρμένη, αργόσχολη, άσεμνη τάξη με εξεζητημένα ήθη. Ένα παλιό σύστημα που έπρεπε να αλλάξει. Οι καστράτοι ταυτίστηκαν με την παρηκμασμένη αριστοκρατία και βέβαια ήταν πολύ νωρίς για να μιλήσει κανείς για τη διαφοροποίηση του φύλου και για σεξουαλικές ελευθερίες.

Ο Κάρλο Μπρόσκι (Carlo Broschi, 1705-1782), περισσότερο γνωστός με το προσωνύμιο «Φαρινέλι», ήταν ο πιο διάσημος καστράτος του δέκατου όγδοου αιώνα τόσο για τη φωνή του, για την οποία λέγεται ότι είχε θεραπευτικές ιδιότητες και η έκτασή της έφτανε τις τρεισήμισι οκτάβες, όσο και για την ανδρόγυνη ομορφιά του. Γεννήθηκε κοντά στη Νάπολη, μαθήτευσε πλάι στον Nicola Porpora (1686-1768), διάσημο καθηγητή των καστράτων, πρωτοτραγούδησε στη Βενετία το 1728, στο θέατρο Ιωάννου Χρυσοστόμου, και αργότερα ξεκίνησε τουρνέ στην Ευρώπη για να γίνει γνωστός ως «ο τραγουδιστής των βασιλέων». Ταξίδεψε σε όλες τις μεγάλες αυλές της Ευρώπης, ενώ όντας στο Λονδίνο βρέθηκε στη δίνη της διαμάχης ανάμεσα στο Covent Garden που διηύθυνε ο Χαίντελ, και το Noble Theatre, με αποτέλεσμα να δεχτεί την πρόσκληση του βασιλιά της Ισπανίας Φίλιππου του 5ου και να εγκατασταθεί στην αυλή του όπου και έμεινε έως ότου εγκατέλειψε το τραγούδι στα 32 του χρόνια. Το 1759 μετακόμισε στην Μπολόνια και έζησε εκεί μέχρι το θάνατό του. Ο τάφος του καταστράφηκε από τα στρατεύματα του Ναπολέοντα.

Η ταινία αφηγείται τη μυθιστορηματική ζωή αυτού του μεγάλου ερμηνευτή της όπερας. Ο Αντρέ Κορμπιό, μετά από χρόνια ερευνών εντοπίζει και μας παρουσιάζει τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του Φαρινέλι. Σε καμιά περίπτωση δεν έχουμε να κάνουμε με μια βιογραφία, αλλά με ένα πορτρέτο του Φαρινέλι και κατ' επέκταση των καστράτων. Η ταινία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μουσική τοιχογραφία της εποχής εκείνης. Το μεγαλύτερο ίσως πρόβλημα ήταν εκείνο της φωνής μια και δεν υπάρχει ηχογράφηση των καστράτων. Το πρόβλημα αυτό λύθηκε με την πρόσμιξη – μέσω κομπιούτερ – δύο φωνών: του Derek Lee Ragin (κόντρα-τενόρος) και της Ewa Mallas-Godlewska (σοπράνο). Το ηχητικό αποτέλεσμα είναι σπουδαίο, όπως σπουδαία είναι και η ηχητική επένδυση της ταινίας με άριες και εισαγωγές από όπερες της εποχής. Το εξαιρετικό soundtrack της ταινίας συγκεντρώνει μουσικές των Riccardo Broschi, Johann Adolf Hasse, Giovanni Battista Pergolesi, Nicola Porpora και φυσικά Georg Friedrich Handel. Υπό τη διεύθυνση του Christophe Rousset, η ορχήστρα με όργανα εποχής Les Talens Lyriques αποδίδει το κλίμα αλλά και σφραγίζει το σπουδαίο του εγχειρήματος. Στο σκηνογραφικό επίπεδο έχουμε μιαν άκρως γοητευτική μπαρόκ τοιχογραφία, με παραμυθένια ντεκόρ και εξαιρετικά κοστούμια που δίκαια τιμήθηκαν με το βραβείο Σεζάρ το 1994. Συνολικά, η ταινία αποτελεί μια γοητευτική ανάπλαση μιας εποχής και ενός κόσμου, μουσικού και όχι μόνο.

 Πρωταγωνιστούν – Cast
Stefano Dionisi ... Carlo Maria Broschi (Farinelli)
Enrico Lo Verso ... Riccardo Broschi
Elsa Zylberstein ... Alexandra
Jeroen Krabbé ... George Frideric Handel
Caroline Cellier ... Margareth Hunter
Renaud du Peloux de Saint Romain ... Benedict
Omero Antonutti ... Nicola Porpora
Marianne Basler ... Comtesse Mauer
Pier Paolo Capponi ... Broschi
Graham Valentine ... Prince de Galles
Jacques Boudet ... Felipe V
Delphine Zentout ... Young admirer

Σκηνοθεσία – Direction: Gérard Corbiau
Σενάριο – Screenplay: Marcel Beaulieu, Andrée Corbiau, Gérard Corbiau
Διευθυντής φωτογραφίας – Director of Photography: Walther van den Ende
Κοστούμια – Costume Design: Olga Berluti, Anne De Laugardiere
Μοντάζ – Montage: Joelle Hache
Μουσική – Music: Riccardo Broschi, Johann Adolf Hasse, Giovanni Battista Pergolesi, Nicola Antonio Porpora, Georg Friedrich Handel
Παραγωγή: Βέλγιο, Γαλλία, Ιταλία, 1994 – Production: Belgium, France, Italy, 1994

Διακρίσεις και Βραβεία – Honors and Awards
✓ Υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας 1994 – Nomination for Academy Award for Best Foreign Language Film
✓ Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ταινίας 1994 – Golden Globe Award for Best Motion Picture
✓ Βραβείο Σεζάρ για τα κοστούμια 1994 – César Award for Best Costume Design
✓ Βραβείο Σεζάρ για τον ήχο 1994 – César Award for Best Sound